Γενικά
Είναι ένα δενδρώδες φυτό που μπορεί να φθάσει σε ύψος τα 3-5 μέτρα. Τα κλαδιά του έχουν μορφή πεπλατυσμένη (κλαδόφυλλα), με μήκος 30-40 εκατοστά, πλάτος 15-25 εκατοστών και 1,5-3 εκατοστά πάχος. Είναι μεταξύ τους ενωμένα δημιουργώντας τους βλαστούς. Οι βλαστοί αυτοί στη βάση τους ξυλοποιούνται δημιουργώντας ένα αληθινό κορμό.
Οι πεπλατυσμένοι βλαστοί είναι πράσινου ανοικτού χρώματος, περιέχουν χλωροφύλλη και εξασφαλίζουν την λειτουργία της φωτοσύνθεσης αντικαθιστώντας τα φύλλα που υπάρχουν στα άλλα φυτά. Οι βλαστοί είναι καλυμμένοι με ένα κηρώδες κάλυμμα, ώστε να μειώνεται η εξάτμιση του νερού που περιέχουν. Τα πραγματικά φύλλα του φραγκόσυκου, έχουν κωνική μορφή και είναι πολύ μικρά, της τάξεως μερικών χιλιοστών. Τα φύλλα εμφανίζονται στους νεαρούς βλαστούς και είναι εφήμερα. Στην βάση των φύλλων βρίσκονται κάποια μικρά εξογκώματα που είναι τα σημεία έκφυσης των αγκαθιών. Υπάρχουν 150 περίπου τέτοια εξογκώματα σε κάθε πεπλατυσμένο βλαστό που αντικαθιστούν τους μασχαλιαίους οφθαλμούς των άλλων φυτών. Το μερίστωμα κάθε τέτοιου εξογκώματος, ανάλογα με την περίπτωση μετατρέπεται σε αγκάθια, ή σε νέο βλαστό, ή σε άνθος ή σε ρίζες.
Τα αγκάθια είναι σκληρά, έχουν μήκος 1-2 εκατοστά και έχουν πολύ στερεά πρόσφυση στην επιφάνεια των βλαστών.
Οι ρίζες του φραγκόσυκου είναι επιφανειακές, ο μεγαλύτερος όγκος τους ευρίσκεται σε βάθος μέχρι 30 εκατοστά, αλλά εκτείνονται αρκετά προς τα πλάγια.
Τα άνθη του φέρουν την ωοθήκη που είναι υποφυής και είναι μονόχωρος, και ο στύλος καταλήγει σε ένα πολλαπλό στίγμα. Οι στήμονες είναι πολυάριθμοι, τα σέπαλα είναι πολύ μικρά, μόλις διακρίνονται ενώ τα πέταλα είναι ευδιάκριτα με χρώμα κίτρινο- πορτοκαλί. Η επικονίαση γίνεται με τα έντομα.
Τα άνθη δημιουργούνται επάνω σε βλαστούς ηλικίας ενός έτους. Παρουσιάζονται επάνω σε εξογκώματα που ευρίσκονται προς την κορυφή του πεπλατυσμένου βλαστού, ή στην επιφάνεια εκείνη που είναι περισσότερο εκτεθειμένη στον ήλιο. Σε γενικές γραμμές τα άνθη εμφανίζονται μεμονωμένα σε κάθε εξόγκωμα. Τα νεαρά άνθη φέρουν εφήμερα φύλλα. Σε κάθε πεπλατυσμένο βλαστό υπάρχουν μέχρι 30 άνθη, αλλά αυτό εξαρτάται από την θέση του βλαστού επάνω στο φυτό, την έκθεση του στον ήλιο, κλπ.
Ο καρπός του είναι το φραγκόσυκο. Είναι σαρκώδης περιέχει μεγάλο αριθμό σπερμάτων και ζυγίζει 150-450 γραμμάρια. Το χρώμα του ποικίλει ανάλογα με την ποικιλία, από το κίτρινο το λευκό και το κόκκινο. Το σχήμα του φραγκόσυκου, επίσης ποικίλει όχι μόνο ανάλογα από την ποικιλία αλλά και από την εποχή σχηματισμού του. Τα πρώτα φραγκόσυκα είναι στρογγυλοποιημένα, ενώ τα οψιμότερα έχουν μακρόστενο σχήμα. Επίσης ο αριθμός των σπόρων είναι της τάξεως των 300 σπόρων σε ένα καρπό 160 γραμμαρίων.Η καλλιέργεια του φραγκόσυκου
Το κλίμα και το έδαφος
Το φυτό αυτό αναπτύσσεται καλά σε περιοχές με χαμηλή υγρομετρία, με μεγάλη ηλιοφάνεια και που διακρίνονται από τα θερμά και ξηρά καλοκαίρια. Στα φυτά αυτά στα πρώτα στάδια της αναπτύξεως τους, οι νεαροί βλαστοί είναι ευαίσθητοι ακόμη και σε θερμοκρασίες –1ο C, ενώ αντίθετα τα ενήλικα φυτά αντέχουν σε θερμοκρασίες μέχρι και –12ο C. Οι θερμοκρασίες της τάξεως των 32- 37ο C είναι πολύ ευνοϊκές στην ανάπτυξη και την ωρίμανση των καρπών του. Εάν οι θερμοκρασίες φθάσουν τους 43ο C, ο καρπός σκληραίνει. Το φραγκόσυκο προσαρμόζεται σε μία ποικιλία εδαφών που μπορεί να είναι τα βαριά αργιλώδη μέχρι τα ελαφρά αμμώδη, ενώ τα εδάφη που προσαρμόζεται καλύτερα είναι τα αργιλοπηλώδη. Αναπτύσσεται σε εδάφη με ρΗ 6-7,7, ενώ δεν αναπτύσσεται ικανοποιητικά στα εδάφη που έχουν υψηλές συγκεντρώσεις σε νάτριο και βόριο.
Το φραγκόσυκο απαιτεί ένα κλίμα θερμό και μία καλή έκθεση στο ηλιακό φως. Το κλίμα που είναι πιο ευνοϊκό είναι το υποτροπικό, ημίξηρο, που χαρακτηρίζεται από μακράς διάρκειας ξηρά καλοκαίρια και από περιόδους βροχοπτώσεων το φθινόπωρο και τον χειμώνα, αλλά και από μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας.
Στην Ελλάδα το συναντάμε σε πολλές παραθαλάσσιες και νότιες περιοχές σαν ημιαυτοφυές φυτό και πολλές φορές σαν αυτοφυές. Το έδαφος που είναι καταλληλότερο για την καλλιέργεια του είναι το μέσης συστάσεως που έχει καλή στράγγιση Δεν έχει ιδιαίτερη προτίμηση στο έδαφος, αρκεί αυτό να μη είναι υγρό και να στραγγίζει καλά. Μπορεί να αναπτυχθεί σε πετρώδεις, αμμώδεις ή ξηρές τοποθεσίες, σε αβαθή εδάφη ή μετρίου βάθους, φτωχά σε οργανική ύλη, ακόμη και πλαγιές όπου άλλη καλλιέργεια είναι δύσκολος έως αδύνατος.
Στα αργιλώδη και ασβεστώδη εδάφη ευδοκιμεί λιγότερο απ’ όσο στα μέσης συστάσεως. Η ανάπτυξή της σε βραχώδη εδάφη επιτυγχάνεται χάριν του ισχυρού συστήματος ριζών το οποίο διαθέτει και σιγά – σιγά προκαλεί διάσπαση και αποσάθρωση αυτών.
Ο πολλαπλασιασμός του
Ο πολλαπλασιασμός του γίνεται με σπόρους αλλά και με μοσχεύματα που προέρχονται από βλαστούς ηλικίας ενός ή δύο ετών. Πολλαπλασιάζεται δύσκολα με σπέρματα, ευκολότερα όμως με μοσχεύματα. Ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα γίνεται με κομμάτια των πεπλατυσμένων βλαστών, που αφήνονται μερικές ημέρες επάνω στο χώμα στην ύπαιθρο ώστε να επουλωθεί η τομή του βλαστού και κατόπιν, φυτεύονται στον αγρό για να αποκτήσουν ρίζες,.
Αν η φύτευση γίνει τον χειμώνα,, φυτεύουμε τον βλαστό κατακόρυφα στο χώμα, κατά τρόπο ώστε ο μισός να είναι μέσα στο χώμα και ο μισός έξω. Αν η φύτευση γίνει το καλοκαίρι αφήνουμε ένα πεπλατυσμένο βλαστό στην επιφάνεια του εδάφους σε οριζόντια θέση. Από το κάτω μέρος του βλαστού εξέρχονται μετά από λίγες ημέρες μικρές ρίζες. Στην συνέχεια φυτεύονται στο χώμα, κατακόρυφα τουλάχιστον μέχρι το μέσον τους και έτσι θα έχομε ένα νέο φυτό. Μετά από 6 μήνες γίνεται η φύτευση των έρριζων μοσχευμάτων στον αγρό.
Καλλιεργητικές εργασίες
Η εγκατάσταση της φυτείας προϋποθέτει την ισοπέδωση του εδάφους μετά από τις βασικές εργασίες της άροσης, του φρεζαρίσματος και της βασικής λίπανσης. Ο αριθμός των φυτών που φυτεύονται είναι 40 φυτά το στρέμμα. Τα φυτά που έχουν παραχθεί από μοσχεύματα, φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 5 μέτρα. Οι αποστάσεις των φυτών επάνω σε κάθε γραμμή είναι 5 μέτρα φυτό από φυτό, ώστε να διευκολύνονται οι διάφορες καλλιεργητικές εργασίες. Οι καλλιεργητικές αυτές εργασίες είναι το κλάδεμα, οι απομάκρυνση των πρώτων ανθέων, η απομάκρυνση των ανώριμων καρπών, η συγκομιδή, κλπ. Οι εργασίες αυτές γίνονται την περίοδο Μαΐου- Ιουνίου.
Τα φραγκόσυκα πρέπει να δέχονται το κατάλληλο κλάδεμα ώστε να απομακρύνονται οι βλαστοί που έχουν κακοσχηματισθεί ή φέρουν πληγές ή έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. Το κλάδεμα πρέπει να γίνεται την άνοιξη ή στα τέλη του καλοκαιριού.
Τα φραγκόσυκα απαιτούν την κατάλληλη λίπανση κυρίως σε φωσφόρο και κάλιο που θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι οργανική. Στην Ιταλία χρησιμοποιούν την κοπριά και ένα λίπασμα του τύπου 11-15-15.
Οι ποικιλίες του φραγκόσυκου
Τα είδη του καλλιεργούμενου φραγκόσυκου, είναι τρία. Το κίτρινο ( Sulfarina), το λευκό (Muscaredda ) και το κόκκινο (Sanguigna ). Στην Ιταλία το είδος που έχει την μεγαλύτερη διάδοση είναι η Sulfarina, λόγω της μεγαλύτερης παραγωγικότητας που δείχνει στα εντατικά συστήματα καλλιέργειας. Η τάση σήμερα είναι όμως η καλλιέργεια και των τριών ειδών ώστε να υπάρχει στην αγορά ένα προιόν που να χαρακτηρίζεται από καρπούς με διάφορα χρώματα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες φραγκόσυκων που καλλιεργούνται σε διάφορα μέρη του κόσμου όπως η Santa Maria, η Santa Ynez, κ.α
Στην Ελλάδα η φραγκοσυκιά είναι στις προωθούμενες καλλιέργειες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στους νομούς της Κρήτης αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος με ανάλογο κλίμα..
Μερικές ποικιλίες που καλλιεργούνται στις χώρες της Μεσογείου και οι οποίες έχουν καλή γεύση και δεν έχουν αγκάθια είναι οι εξής;
Πολύ πρώιμες
- Mexican: Είναι ποικιλία με μεγάλους πράσινους καρπούς με λευκή σάρκα που σχίζονται όταν ωριμάζουν
Πρώιμες
- Corfu: έχει αρκετά μεγάλους καρπούς, ανοικτού πράσινου χρώματος με λευκή σάρκα. Δεν είναι πολύ παραγωγική ποικιλία
- Guayacuil: έχει καρπούς μετρίου μεγέθους, ανοικτού πράσινου χρώματος, με λευκή σάρκα. Δεν είναι πολύ παραγωγική ποικιλία.
- Fusicaulis: Έχει πολύ μεγάλους καρπούς, κιτρινοπράσινους με λευκή σάρκα. Είναι αρκετά παραγωγική ποικιλία.
- Morado: Έχει αρκετά μεγάλους καρπούς, με ανοικτό πράσινο χρώμα, λευκή σάρκα. Είναι αρκετά παραγωγική ποικιλία.
Μεσοπρώιμες
- Algerian: έχει καρπούς μετρίου μεγέθους, ολοκληρωτικά κόκκινους, πολύ παραγωγική ποικιλία
- Gymnocarpa: Έχει καρπούς μεγάλους, τελείως κίτρινους, πολύ παραγωγική ποικιλία.
Μεσο-όψιμες
- Fusicaulis van Heerden: έχει καρπούς αρκετά μεγάλους, πρασινοκίτρινους, με κίτρινη σάρκα. Έχει την τάση να σχίζονται οι καρποί.
- Roly-Poly: έχει μικρούς καρπούς κοκκινωπούς. Παραγωγική ποικιλία.
- Muscatel: έχει καρπούς πολύ μεγάλους, λαμπρού πράσινου χρώματος, με λευκή σάρκα. Ο καρπός σχίζεται.
- Signal: καρπούς αρκετά μεγάλους, οι οποίοι είναι ολοκληρωτικά κόκκινοι. Δεν είναι πολύ παραγωγική ποικιλία.
Όψιμες
- Albitel: έχει καρπούς αρκετά μεγάλους, ολοκληρωτικά κόκκινους.
- Skinners: έχει μεγάλους καρπούς, τελείως πράσινους. Είναι αρκετά παραγωγική ποικιλία.
Πολύ όψιμες
- Blue Motto: έχει μεγάλους πράσινους καρπούς, με πορτοκαλί σάρκα. Είναι παραγωγική ποικιλία.
- Malta: έχει καρπούς μετρίου μεγέθους που είναι τελείως κίτρινοι. Είναι παραγωγική ποικιλία
Η συγκομιδή
Το φραγκόσυκο, καρποφορεί μετά το 3ο έτος και έχει σε πλήρη παραγωγή, αποδόσεις 100- 150 κιλά ανά φυτό. Το φυτό είναι σε πλήρη παραγωγή μετά το 7ο έτος. Σε αρδευόμενη καλλιέργεια μπορεί να επιτευχθεί παραγωγή 3000- 4000 κιλά το στρέμμα.
Η συγκομιδή των καρπών αρχίζει από τα τέλη Αυγούστου για τους καρπούς της πρώτης άνθησης και από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο για τους καρπούς της δεύτερης άνθησης. Η συγκομιδή γίνεται με κοπή των καρπών. Στην συνέχεια γίνεται απομάκρυνση των αγκαθιών ώστε να διατεθούν στο εμπόριο με τον χαρακτηρισμό «χωρίς αγκάθια» ώστε να έχουν υψηλότερες τιμές.
Μετά την συγκομιδή οι καρποί αποθηκεύονται για λίγο χρόνο σε κατάλληλους χώρους που έχουν καλό αερισμό και προστατεύονται από την υγρασία, και στην συνέχεια διατηρούνται σε ψυκτικούς χώρους.
Οι χρήσεις του
Το φραγκόσυκο είναι ένα φυτό κατάλληλο για περιοχές ξηρές. Οι χρήσεις του είναι πολυάριθμες. Το φραγκόσυκο καλλιεργείται κυρίως για τους καρπούς του. Στο Μεξικό πέραν από τους καρπούς καλλιεργείται και για τους νεαρούς βλαστούς που καταναλώνονται σαν λαχανικό. Στα Κανάρια νησιά, καλλιεργούνται τα φραγκόσυκα επίσης και για την εκτροφή ενός κοκκοειδούς τουDactylopiuscoccus, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μίας κόκκινης χρωστικής ουσίας. Επίσης ένα άλλο κοκκοειδές που αναπτύσσεται στη φραγκοσυκιά, είναι το Coccuscacti. Το κοκκοειδές αυτό αποξηραίνεται και γίνεται σκόνη με κόκκινο χρώμα. Η χρωστική αυτή είναι η μόνη χρωστική τροφίμων (Ε120) που επιτρέπεται στην παραγωγή λουκάνικων, ποτών, ειδών ζαχαροπλαστικής, κλπ.
Οι καρποί του χρησιμοποιούνται σαν φρούτο, αν και υπάρχει η δυσκολία της απομάκρυνσης των αγκαθιών. Αυτό μπορεί να γίνει με τρίψιμο με μία βούρτσα, μέσα στο νερό ή όχι. Οι καρποί όπως και τα άνθη έχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C που υπολογίζεται στο 0,04% του χυμού. Επίσης περιέχει ένα σάκχαρο που δεν κρυσταλλώνει.
Υπάρχουν δύο βασικές χρωστικές στους καρπούς του φραγκόσυκου. Μία κίτρινη η ιντικαξανθίνη και μία άλλη, ερυθρο-ιώδης η βετανίνη που χρησιμοποιούνται σαν χρωστικές τροφίμων στην βιομηχανία τροφίμων.
Στην Σικελία πωλούν δύο είδη καρπών στις αγορές.
- Τους καρπούς που προέρχονται από τα πρώτα άνθη και τους ονομάζουν latini ή austini. Τα φραγκόσυκα αυτά έχουν ικανοποιητικό μέγεθος και καλή γεύση.
- Τους καρπούς που είναι όψιμοι και οι οποίοι ονομάζονται scuzzulati Οι καρποί αυτοί παράγονται αφού απομακρυνθούν με τα χέρια οι πρώτοι οφθαλμοί. Οι καρποί αυτοί έχουν μεγάλο μέγεθος και υπέροχη γεύση
Από τα φραγκόσυκα, επίσης στην Σικελία παρασκευάζουν ένα λικέρ το Ficodi ενώ από τους καρπούς και τα άνθη παρασκευάζουν αλοιφές πολύ καλές για το δέρμα.
Στην Αλγερία πωλούνται φραγκόσυκα εκτός των νωπών και αποξηραμένα.
Σήμερα κυκλοφορούν σε πολλές χώρες πέραν των νωπών καρπών και προϊόντα παράγωγα των φραγκόσυκων όπως είναι τα τυποποιημένα σαρκώδη τμήματα των κλαδόφυλλων του φυτού σε μορφή φιλέτου, σε σούπερ μάρκετ με προϊόντα ντελικατεσεν, σαν προϊόντα που είναι πλούσια σε βιταμίνες, αμινοξέα και ανόργανα άλατα.
Ένα άλλο τυποποιημένο προιόν που έχει μεγάλη ζήτηση είναι το έλαιο που παράγεται από τους σπόρους του φραγκόσυκου και το οποίο προωθείται στην αγορά, σαν ελιξίριο της νεότητας και το οποίο πωλείται σε πολύ υψηλές τιμές. Το φιαλίδιο των 15ml πωλείται στην τιμή των 41€.
Στο Μαρόκο, το πιο σημαντικό παράγωγο της φραγκοσυκιάς είναι η πρωτεΐνη AGP (αραβινογαλακτική) η οποία έχει πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Οι νεαροί βλαστοί του φραγκόσυκου, που χρησιμοποιούνται σαν λαχανικά, έχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C, χαλκό, μαγνήσιο, σίδηρο και πολλά άλλα ανόργανα άλατα.
Μετά από ζύμωση των καρπών του φραγκόσυκου, παράγεται ένα μη αλκοολούχο ποτό με υπέροχη γεύση.
Στην Αμερική παράγεται από τους σπόρους του φραγκόσυκου, ένα είδος λευκού αλεύρου από το οποίο παράγεται ένα είδος ψωμιού.
Στο Μεξικό παράγεται από τους καρπούς του φραγκόσυκου, το γνωστό αλκοολούχο ποτό η Τεκίλα.
Φαρμακευτικές χρήσεις
Το φραγκόσυκο, θεωρείται ότι μειώνει την περιεκτικότητα της γλυκόζης, της χοληστερόλης και των τριγλυκερίδιων στο αίμα.
Ο καρπός αυτός, είναι ένα ισχυρό αντιδιαρροϊκό παράγοντας. Χρησιμοποιείται πάρα πολύ στην πρακτική ιατρική του Μεξικού.
Το φραγκόσυκο θεωρείται ότι έχει επουλωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή αλοιφών ημέρας μετά την ηλιοθεραπεία, σαν αντιρυτιδικές κρέμες.
Από τους σπόρους των φραγκόσυκων, παράγεται έλαιο που είναι πλούσιο σε βιταμίνες, ανόργανα άλατα, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα αλλά και αντιοξειδωτικούς παράγοντες που ενεργούν εναντίον της γήρανσης του δέρματος. Το έλαιο αυτό ενυδατώνει , διατρέφει και μαλακώνει το δέρμα. Το λάδι από τους σπόρους της φραγκοσυκιάς είναι ένα φυτικό λάδι που λαμβάνεται με πίεση εν ψυχρώ από τους σπόρους των φραγκόσυκων. Η περιεκτικότητα των σπόρων σε έλαιο είναι περίπου 5% και απαιτούνται 30 κιλά σπόρων (οι οποίοι προέρχονται από 1000 κιλά φραγκόσυκων) για την παραγωγή 1λίτρου λαδιού. Το κόστος παραγωγής είναι πολύ υψηλό και το λάδι μπορεί να θεωρηθεί σαν το ακριβότερο φυτικό λάδι στον κόσμο με τιμή πωλήσεως 1000€/lt.
Το λάδι του φραγκόσυκου έχει μία πολύ ισχυρή αντιρυτιδική και αναζωογονητική δράση επάνω στο δέρμα. Το λάδι του φραγκόσυκου συνιστάται επίσης για τη σύσφιξη του στήθους, ενώ είναι πολύ αποτελεσματικό ενάντια στη γήρανση του δέρματος. Έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως είναι το λινολεϊκό οξύ, η βιταμίνη F, το ελαικό οξύ, τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, όπως είναι το παλμιτικό οξύ, κλπ. Πολύ μεγάλη είναι η περιεκτικότητα του σε βιταμίνες και κυρίως βιταμίνης Ε περίπου 1000 mg/ Kg.
Από την επεξεργασία των καρπών του παράγονται πολλά προϊόντα διατροφής όπως είναι, γλυκά, μαρμελάδες, κομπόστες, καλλυντικά, οινοπνευματώδη ποτά, κλπ
Επίσης οι βλαστοί του φραγκόσυκου, μαζί με τους καρπούς ή τα υποπροιόντα της μεταποίησης, αφού απομακρυνθούν τα αγκάθια χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία σαν ζωοτροφή, επειδή είναι πολύ θρεπτικοί. Αποδίδει περίπου 30 τόνους κλαδόφυλλων το στρέμμα.
πηγή: www.symagro.com/